Na osnovu pisanih i arheoloških nalazišta, u Župi se živi više od 3000 godina. U pisanim dokumentima prvi put se pominje još 1196. godine u Studeničkoj povelji, gde piše da je župan Stefan Nemanja manastiru Studenici darovao vinogradarska sela u Župi, a manastiri Hilandar, Studenica i Žiča kroz ceo srednji vek imali su svoje vinograde i podrume vina u Župi. Srpski knez Lazar u poljani Kruševica imao je svoje podrume. Sve ovo govori da Župa zauzima značajno mesto u vekovnoj tradiciji srpskog vinogradarstva i vinarstva.
Vinorodna Župa ima izvanredno povoljan geografski položaj i klimatske prilike, odlučujuće činioce za razvitak specifičnog biljnog i životinjskog sveta. Predstavlja izrazitu prirodnu celinu, dobro je povezana prirodnim vezama sa dolinama Morave, Ibra i Toplice. Ispresecana je dolinama Raklјanska, Kožetinska i Ražanička, nazvanih tako po potocima koji kroz njih protiču. U kotlini između planina Kopaonik, Željin, Goč i Jastrebac, na nadmorskoj visini od 300 do 450 metara dani su žarki, a noći hladne, što doprinosi stvaranju specifičnog ukusa grožđa od koga se dobija kvalitetno vino harmoničnog ukusa.
Danas je na području Župe grožđem zasađeno preko 2500 hektara obradivih površina. Od toga, opština Brus ima preko 700 hektara pod vinogradom, a u mnogim župskim poljanama meštani njenih sela imaju svoje vinograde. Na njima se najčešće gaje stare srpske autohtone vrste Stari Rskavac i Tamnjanika. Još se gaje i Župski bojadiser, pa Smederevka, Kaberne sovinjon, Merlo Semijon, Župlјanka, Neoplanta, Šardone, Italijanski rizling, Širaz.
Botunja, jedno od bogatijih sela u bruskoj opštini, istorijski je vezana za život kneza Lazara, koji je u ovom selu prvi čokot vinove loze zasadio na mestu zvanom „Boćke poljane“. Na ovom prostoru nalaze se mnoge poljane, sezonska vinogradarska naselja, koja se pominju još u srednjem veku. Neke od njih su Pokrp, Crvena Jabuka (Mala i Velika), Brzećska i gorepomenuta Boćka poljana. U slavu vinograda koje je Lazar zasadio, u Botunji se već vekovima održava seoska slava Svetog Trifuna, zaštitnika vinara i vinogradara.
Neposredno ispod Botunje nalazi se poljana Pokrp, u kojoj svoje poljane imaju sela Vlajkovci, Brzeće, Lipovac, Žareva, Graševaca i Grabovnice. Poljanu Crvena Jabuka čine dve poljane u neposrednoj blizini. Jedna je na temelju kose, a druga na njenoj padini, a u obe ima od 25 do 30 podruma. U Maloj Jabuci vinograde imaju poljoprivrednici iz bruskih sela lepenca i Šošića, a u Velikoj Jabuci meštani Drenove, Tršanovaca i Livađa. Jaruška poljana pripada, između ostalog, i zaseoku Velika Vrbnica a u poljani Ježevica vinograde ima Mala Vrbnica.
Poljana Kruševica, najveća u Župskom vinogorju, po predanju je i najstarija. U njoj sada postoji oko 300 podruma, amfiteatralno poređanih po stranama u izvorištu jednog potoka. Zbog povoljnog položaja, Kruševica je privukla meštane iz okolnih planinskih sela – Milentije, Budilovine, Osredaka, Grada i Krive Reke.
Ostale poljane su Raklja (Velika i Mala), Vukov Do, Smonica, Stanjevo (Donje i Gornje), Pribojevac, Markovina, Kaluđerovo Brdo, Golubovac, Drenča, Borje (veliko i Malo) i Staračka i Parčinska poljana.
